Чӑваш кӗнеке издательствинче Иван Яковлевӑн «Аслӑ ҫул ҫине» асаилӗвӗ пичетленсе тухнӑ. Ольга Федорова редактор пӗлтернӗ тӑрӑх, вырӑсларан чӑвашла ӑна Владимир Степанов куҫарнӑ, ӳнерҫи – Светлана Бритвина, тиражӗ – 1000 экземпляр. Вӑл – Иван Яковлевӑн асаилӳсен иккӗмӗш кӗнеки. Пӗрремӗшӗ – «Ҫитӗннӗ вӑхӑт» – 2010 ҫулта пичетленнӗ, ӑна Геннадий Юмарт куҫарнӑ.
«Аслӑ ҫул ҫине» аса илӳсенче Иван Яковлев университетра вӗреннӗ тапхӑр пирки, Николай Ильминскийпе паллашни ҫинчен, Николай Иванович Чӗмпӗрти чӑваш шкулне уҫнӑ чух епле пулӑшни пирки каласа панӑ.
«Куҫару ӗҫӗ» сыпӑкра Яковлев ҫак ӗҫе пуҫӑнас шухӑш епле ҫурални тата ҫак ӗҫри йывӑрлӑхсене асӑннӑ. Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗ пирки те тӗплӗ каланӑ кӗнекере.
Пушкӑртстанри Пелепей районӗнчи Кивӗ Сименкке ялӗнчи шкулта музыка тата чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекенӗсен хӑйсен ӑсталӑхӗпе ыттисене паллаштарнӑ.
Семинар тӗллевӗсенчен пӗри ачасене чӑвашсен культурипе ачасене паллаштарнин пӗлтерӗшне уҫса парасси пулнӑ.
Мероприятие «Янрав» фольклор ушкӑнӗ уҫнӑ.
Семинара хутшӑннисене Е.Н. Григорьева музыка вӗрентекенӗ чӑвашсен пуян культурипе паллаштарнӑ. Чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен С.В. Игнатьева чӑваш чӗлхи урокне квест вӑййи евӗр ирттернӗ. Ачасем тӑван кӗтесӗн историпе культурине пӗлнине кӑтартса панӑ.
«Урал сасси» хаҫатра Светлана Игнатьева ҫырнӑ тӑрӑх, ҫамрӑк ӑрӑва наци культурине явӑҫтарас ыйтӑва та сӳтсе явнӑ. Ӑна форсайт-сессире тишкернӗ.
2020 ҫулта Николай Ашмарин чӗлхеҫӗ ҫуралнӑранпа 150 ҫул ҫитнине паллӑ тӑвӗҫ. ЧР Правительстви ҫавра ҫула палӑртмашкӑн тӗп мероприятисен планне ҫирӗплетнӗ.
Ытларахӑшӗ 2020 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче иртӗ. Етӗрнере «Ашмарин вулавӗсем» конференци йӗркелӗҫ, регионсен хушшинче синквейн (пилӗк йӗркеллӗ сӑвӑ) ҫырас енӗпе «Чӑваш чӗлхин тупри» интернет-конкурс ирттерӗҫ. Ҫавӑн пекех вӗрентекенсем валли «Н.И.Ашмаринӑн пултарулӑх еткерӗ» ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ пулӗ.
Ашмарин пирки документлӑ фильм ӳкерме, куҫ курманнисем валли нумай форматлӑ кӑларӑма кун ҫути кӑтартма, чӗлхеҫӗн ӑслӑлӑх ӗҫӗсен суйласа илнисен пуххине электронлӑ майпа кӑларма палӑртнӑ. Сӑмах май, Чӑваш халӑх сайчӗ унӑн 17 томлӑ «Чӑваш чӗлхин словарьне» электрон вариант ҫине куҫарса тӗнче тетелне вырнаҫтарма тытӑннӑ. Ҫак ӗҫе ҫавра ҫул тӗлне вӗҫлеме палӑртнӑ.
Каласа хӑвармалла: Николай Ашмарин Етӗрнере 1870 ҫулта ҫуралнӑ. Вӑл – тӗрӗкҫӗ, тюркологи докторӗ, профессор, хальхи чӑваш чӗлхин никӗслевҫи. Николай Иванович 1933 ҫулта Хусанта вилнӗ.
Чӑваш Енӗн телекуравӗпе кӑтартакан «Ирхи тӗпел» кӑларӑмра паян паллӑ филолог Атнер Хусанкай пулнӑ.
Телекӑларӑма ертсе пыракан Марина Карягина журналист передачӑна Чӑваш ҫӗрӗн сумлӑ та пултаруллӑ ҫыннисене йыхравланипе палӑрса тӑрать.
Паянхи хӑна пирки Марина Карягина Фейсбукра ҫапла ҫырнӑ: «Паян манӑн уҫӑ эфирти хӑнам — Вӗрентекенӗм тата Тусӑм. Унӑн тӑван халӑхӑмӑрӑн шӑпинчи вырӑнӗ пирки ҫырма пирӗн, паянхисен, хальлӗхе сӑмахӑмӑр та ҫитес ҫук. Шӑпах историн ҫак тапхӑрӗнче пире Атнер Хусанкайпа юнашар пурӑнма пӳрни — Ҫӳлти Хӑват чӑваша пӑрахманнине пӗлтерекен тӗслӗх.
Эпир — тӗнчешӗн пӗлтерӗшлӗ халӑх ачисем. Ӗҫчен халӑх пултарусӑр пулма пултараймасть, пултарулли вара хӑйӗн пуласлӑхри вырӑнне ҫӗнсе илетех».
Заводоуковск хула округӗнчи Першино ялӗнчи чӑваш юррин «Пике» ансамблӗ чӗрӗк ӗмӗр тултарнӑ. Кун пирки Тӗмен обоаҫӗнчи чӑвашсен ассоциацийӗн ертӳҫи Ираида Маслова Фейсбукра пӗлтернӗ. Коллективӑн юбилейне савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уявланӑ.
Ансамбле кам ертсе пынине Ираида Маслова, шел те, асӑнман. Анчах ассоциаци ушкӑнпа туслине, ҫавӑншӑн савӑннине пӗлтернӗ.
Тӗмен облаҫӗнчи Заводоуковск — пысӑках мар хула. Вӑл Ук юханшывӗпе ҫуммӑн вырнаҫнӑ. Хула область центрӗнчен, Тӗментен — 100 километрта. Першино ялӗ
Заводоуковск хулинчен 25 километрта вырнаҫнӑ. 1749 ҫулта унта 6 кил ҫеҫ пулнӑ. Ултӑ килте 20 ҫын пурӑннӑ. Ҫавӑн чухне, сӑмах май, 15-рен пуҫласа 50 ҫулчченхи арҫынсене ҫеҫ шута илнӗ. Чӑвашсем унта мӗнле лекнине уҫӑ ҫӑлкуҫсенче тупма май килмерӗ.
Паян, чӑваш алфавичӗ йӗркеленӗ, чӑваш ялӗсенче шкулсем уҫнӑ Иван Яковлев вилнӗ кун, унӑн Шупашкарти Наци вулавӑшӗ умӗнче вырнаҫнӑ палӑкӗ умӗнче Асӑну кунӗ иртрэнӗ. Мероприятие чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай ертсе пынӑ.
Вӑл чӑваш ывӑл-хӗрӗ Иван Яковлев, Константин Иванов, Ҫеҫпӗл Мишши, Петӗр Хусанкай палӑкӗсем патне вӗсен ҫуралнӑ тата ҫут тӗнчерен уйрӑлнӑ кунӗсенче чечек ҫыххисем пырса хурсан ҫав халӑх — вилӗмсӗр тесе каланӑ.
Чечек хума республикӑн культура министрӗ Константин Яковлев, Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов, Сӗнтӗрвӑрри епископӗ, Шупашкар епархийӗн викарийӗ Игнатий, ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн ректорӗ Владимир Иванов, Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн ертӳҫи Олег Мустаев, ЧР Профессионал писательсен союзӗн ертӳҫи, «Хыпар» хаҫат редакторӗн ҫумӗ Геннадий Максимов хутшӑннӑ.
Чӑваш Енре наци чӗлхине упрассипе ҫыхӑннӑ фильм ӳкересшӗн. Ҫавна май аукцион ирттересси пирки те пӗлтернӗ. Саккас параканӗ – Чӑвашфильм. Фильмӑн малтанхи ячӗ - "Наследие" (чӑв. "Еткерлӗх").
Фильма ӳкерме федераци тата республика хыснисенчен укҫа-тенкӗ уйӑрӗҫ. Килӗшӗвӗн малтанхи хакӗ – 2 183 344 тенкӗ. Электронлӑ аукцион чӳк уйӑхӗн 6-мӗшӗнче иртӗ.
Аукционра ҫӗнтерекенӗн фильма раштавӑн 10-мӗшӗччен ӳкерсе пӗтермелле. Унӑн хронометражӗ 30 минутран сахал мар, анчах 40 минутран ытларах мар пулмалла.
Ҫӗрпӳ районӗнчи шкулсенчи чӑваш чӗлхипме литературине вӗрентекенсем ӗнер Самар ҫӗрӗ ҫинче пулнӑ. Унта вӗсем вӑл тӑрӑхри ӗстешӗсем чӑваш чӗлхине епле вӗрентнипе паллашма кайнӑ.
«Наука и образование: сохраняя прошлое, создаем будущее» (чӑв. Аслӑлӑх тата вӗренӳ: иртнине упраса, пуласлӑха йӗркелесе) Пӗтӗм Раҫҫейри семинара ҫӗрпӳсем унччен те хутшӑннӑ. Маларах вӗсем Пензӑра, Пушкӑртстанра, Тутарстанра пулнӑ. Ҫакӑн пирки халӑхсен туслӑхӗпе паллаштаракан «ВСЕ МЫ — РОССИЯ!» (чӑв. Эпир пурте — Раҫҫей) информаци порталӗ пӗлтернӗ.
Вӗрентекенсем валли Самар хулинчи Халӑх туслӑхӗн ҫуртӗнче «Горжусь чувашским языком» (чӑв. Чӑваш чӗлхипе мухтанатӑп) ҫавра сӗтел иртнӗ.
Семинара Самар облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗ тата Самар хулинчи чӑвашсен наицпе культура автономийӗ ирттерме пулӑшнӑ.
Алена Ялманова Шупашкарти пӗр чарӑну ятне тӗрӗҫ мар ҫырнине асӑрханӑ. Чӑтса тӑрайман – кун пирки «Про Город» хаҫата пӗлтернӗ.
Чӑннипе, чарӑну ячӗсене вырӑсларан чӑвашла тӗрӗс мар куҫарнине ҫынсем пӗрре мар асӑрханӑ. Хальхинче вара сӑмах «Ҫеҫпӗл» кинотеатр» общество транпорчӗн чарӑнӑвӗ пирки пырать.
Чарӑну ҫине «Ҫеҫпӗль» кинотеатр» тесе ҫырнӑ. Ун хыҫӗнчех унччен «Ҫеҫпӗл» кинотеатр пулнӑ ҫурт (унта халӗ Ҫамрӑксен театрӗ) ларать. Ҫурт ҫине ята вырӑсла та, чӑвашла та тӗрӗсех ҫырнӑ. Чарӑну ятне те ӑна пӑхса тӗрӗс ҫырасчӗ хӑть.
Молдави радиоэфирӗнче чӑваш филологӗ, литература критикӗ Атнер Хусанкай пулнӑ. Ru.sputnik.md пӗлтернӗ тӑрӑх, Атнер Петрович чӑваш халӑхӗн хӑйне евӗрлӗхӗпе паллаштарнӑ.
«Чӑвашсем — тӗрӗксенчен пуҫланса кайнӑ халӑх. Эпир Атӑлҫи тӑрӑхӗнче вырнаҫнӑ, пирӗнпе юнашар мӑкшӑсем, ҫармӑссем пурӑннӑран чӗлхемӗрте финпа угор сӑмахӗсем йышлӑ. Пӗр вӑхӑтра чӑвашсене ту ҫинчи черемиссем тесе каланӑ. 18-19-мӗш ӗмӗрӗсенче пирӗн пирки темле ӑнланмалла мар халӑх тесе шухӑшланӑ. Чӑн та, ытти тӗрӗк халӑхӗпе, калӑпӑр, тутарсемпе, казахсемпе, турккӑсемпе танлаштарсан чӑваш чӗлхи вӑйлӑ уйрӑлса тӑрать», — каласа кӑтартнӑ чӑваш филологӗ.
Тӑван халӑхӑмӑра 16-мӗш ӗмӗрте православи тӗнне йышӑнтарма пуҫланине, 19-мӗш ӗмӗрте православи кӗнекисене чӑвашла куҫарма, чиркӳре кӗлле чӑвашла ирттерме, шкулсенче чӑвашла вӗрентме тытӑнсан православи енӗпе ҫутта кӑларасси вӑй илнине пӗлтернӗ. Пирӗн хушӑмӑрта вырӑс хушамачӗллисем нумаййи ҫинчен те асӑнса хӑварнӑ.
+15.3 °C
